ဗုဒၶျမတ္စြာကို 563 BC ၌ အႏၵိယေျမာက္ပိုင္း သက်ႏိုင္ငံေတာ္ (ခုေခတ္ နီေပါႏိုင္ငံ) တြင္ ဖြားျမင္ေတာ္မူ ခဲ့ပါသည္။ ခမည္းေတာ္မွာ သက်ႏုိင္ငံေတာ္၏ အရွင္ ဘုရင္ သုေဒၶါဒနျဖစ္ၿပီး မယ္ေတာ္ကေတာ့ မဟာမာယာေဒဝီျဖစ္ပါတယ္။ သူ၏ ကုိယ္ပုိင္ အမည္မွာ သိဒၶတၳျဖစ္ၿပီး မ်ိဳးႏြယ္အမည္ကေတာ့ ေဂါတမျဖစ္သည္။ ထိုေခတ္က ထုံးစံအတိုင္း သက္ေတာ္ တဆယ့္ေျခာက္ႏွစ္အရြယ္တြင္ အလြန္ ေခ်ာေမာ လွပၿပီး သစၥာတရားၾကီးမားလွသည့္ ယေသာဓရာေဒဝီႏွင့္ ေရႊလက္ဆက္ေတာ္မူခဲ့သည္။
နန္းေတာ္၌ စည္းစိမ္ခ်မ္းသာ အျပည့္ျဖင့္ ခ်မ္းခ်မ္းသာသာ စံျမန္းရေသာ္လည္း ဘဝ၏ တကယ့္အမွန္တရားႏွင့္ လူသားထု၏ ဒုကၡကို ရုတ္တရက္ ၾကံဳေတြ႔ေတာ္မူရေသာအခါ ထိုဒုကၡတို႔မွ လုံးဝ လြတ္ေျမာက္ရာကို ရွာေဖြရန္ သူ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ အခိုင္အမာ ခ်ခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ သက္ေတာ္ ႏွစ္ဆယ့္ကိုးႏွစ္တြင္ ေရႊနန္းေတာ္က သူ႔ဘဝကို စြန္႔လႊတ္ေတာ္မူကာ ရဟန္းအျဖစ္သို႔ေျပာင္း၍ ဒုကၡခပ္သိမ္း ကင္းျပတ္ၿငိမ္းရာ နိဗၺာန္ကို ရွာေဖြေတာ္မူခဲ့သည္။ ထိုေခတ္က အေက်ာ္ၾကားဆုံး ဆရာမ်ား ထံတြင္ သူတို႔သင္ေပးႏိုင္တာ မွန္သမွ် သင္ယူ က်င့္ၾကံခဲ့သည္။ မၾကာမီ ဆရာမ်ားကိုယ္တိုင္က သူတို႔ႏွင့္ တန္းတူ ရည္တူ အဆင့္တူ ဟု အသိအမွတ္ျပဳၾကသည္။ ရွာေဖြေနသည့္ အလုံစုံ လြတ္ေျမာက္ရာ၊ ဒုကၡ အားလုံး ကုန္ဆုံးရာ နိဗၺာန္ကို မရသျဖင့္ ထိုဆရာမ်ားကို စြန္႔ကာ ကိုယ္ေတာ္တိုင္ နည္းလမ္း ရွာေဖြ က်င့္ၾကံ အားထုတ္ခဲ့သည္။ သက္ေတာ္ ၃၅ ၌ သိစရာမွန္သမွ် မက်န္ရေအာင္ ကိုယ္ေတာ္တိုင္ ထိုးထြင္း၍ သိေတာ္မူေသာ ဗုဒၶအျဖစ္သို႔ ေရာက္ေတာ္မူခဲ့ပါသည္။
ဗုဒၶျဖစ္ေတာ္မူသည္မွစ၍ (၄၅) ႏွစ္ၾကာ လူအမ်ား အက်ိဳးစည္းပြား တိုးပြားေစရန္ႏွင့္ ခ်မ္းသာသုခ ရၾကေစရန္ တရားေဒသနာမ်ား မေနမနား ေဟာၾကားဆုံးမေတာ္မူခဲ့ပါသည္။ အမ်ိဳးသားႏွင့္ အမ်ိဳးသမီး၊ ဘုရင္ႏွင့္ ေက်းေတာ္ ကၽြန္ေတာ္၊ ဇာတ္ျမင့္ႏွင့္ ဇာတ္နိမ္႔၊ ပညာရွိႏွင့္ ပညာမဲ့၊ သူေဌးႏွင့္ ဆင္းရဲသား၊ ၾကည္ညိုသူႏွင့္ မၾကည္ညိုသူ၊ ရုပ္ေခ်ာႏွင့္ ရုပ္ဆိုး အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ လူတို႔ကို အတန္းအစား လုံးဝ မခြဲျခားပဲ ေဟာၾကားဆုံးမေတာ္မူခဲ့ပါသည္။
ေဟာၾကားေတာ္မူရာတြင္ ျပႆနာတစ္ရပ္ကို ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာ စိစစ္ျပသည္။ ၿပီးမွ စည္းစနစ္က်က် ေပါင္းစပ္ျပကာ ရွင္းလင္းလြယ္ကူစြာ အဓိပၸါယ္ေဖၚေပးသည္။ ဗုဒၶသည္ Socrati မေမြးမီကပင္ Socratic Method ဟု ယခု လူသိမ်ားသည့္နည္း (Dialogue ပုံစံ) ျဖင့္ သင္ၾကား ေဟာျပခဲ့ပါသည္။ အျပန္အလွန္ ေဟာေျပာ ေဆြးေႏြးမႈတြင္ ဗုဒၶကို မည္သူမွ် မတုမီႏိုင္ပါေပ။ ထို႔ျပင္ ပုဂၢိဳလ္အလိုက္ စရိုက္ႏွင့္ ေလ်ာ္ညီေအာင္၊ ဥာဏ္အႏု အရင့္၊ ခံယူႏိုင္စြမ္းတို႔ကိုၾကည့္၍ ေဟာျပသည္။ တရားရမည့္သူရွိပါက အလြန္ေဝးကြာေသာ အရပ္သို႔တိုင္ ၾကြေရာက္ေဟာျပသည္။ ပရိနိဗၺာန္ စံေတာ့မည့္ဆဲဆဲ (ကြယ္လြန္ရန္ မိနစ္ပိုင္းအလို) အထိ သူ႔တရားေတာ္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ သံသယရွိပါက ေမးၾကရန္၊ ေနာင္မွ မေမး လိုက္ရေလျခင္းလို႔ စိတ္မေကာင္း မျဖစ္ၾကရန္ မိန္႔ၾကားေတာ္မူျခင္းကား ၾကားနာရသူတို႔၏ စိတ္ႏွလုံးကို ထိရွေစပါသည္။ သူ၏ ဥာဏ္ပညာ၊ ေမတၱာႏွင့္ မဟာကရုဏာတို႔ မည္မွ်ၾကီးမားေတာ္မူေၾကာင္း သတိမထားမိ မရွိရေအာင္ပင္ ျဖစ္သည္။ သို႔ေၾကာင့္ပင္ ဗုဒၶကို စံတုမမီသည့္ ဆရာ ဟု ခ်ီးမြမ္း ေထာမနာ ၾကပါတယ္။
ဗုဒၶသည္ လ႔ူဘဝဆိုတာ ရခဲလွတဲ့အရာပါလို႔ ဘဝတန္ဖိုးကို ေဖာ္ထုပ္ျပခဲ့သည္။ ဒါ့အျပင္ ဆႏၵ၊ ဝီရိယႏွင့္ တကယ္လုပ္က ဘုရားပင္ အဟုတ္ျဖစ္ႏိုင္ေၾကာင္း ျပကာ လူသား၏ စြမ္းေဆာင္ရည္ကို အသိအမွတ္ျပဳ ျမွင့္တင္ေပးခဲ့သည္။ လူ႔ကိုယ္က်င့္သိကၡာ ျပည့္ဝပါက နတ္တို႔အရွင္ သိၾကားမင္းသည္ပင္ ရုိေသ ေလးျမတ္ ရေၾကာင္း ထုပ္ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ သူကိုယ္တိုင္က ဘုရားမျဖစ္မီ မင္းသားျဖစ္ခဲ့ေသာ္လည္း ကၽြန္စံနစ္ကို ေတာ္လွန္ခဲ့သည္။ ဇာတ္ခြဲျခားသည့္ စနစ္ကို စိန္ေခၚခဲ့သည္။ သမိုင္းတြင္ အမ်ိဳးသမီးတို႔၏ အခြင့္အေရးကို ပထမဆုံး ျမွင့္တင္ေပးခဲ့သည္။ လြတ္လပ္စြာ ေတြးေခၚခြင့္၊ လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆိုခြင့္၊ ေကာင္း မေကာင္း၊ မွန္ မမွန္၊ တရားနည္းလမ္းက် မက် စီစစ္ ေဝဖန္ခြင့္ကို ေပးခဲ့သည္။ ဥပမာ - က်န္းဂန္ထဲမွာ ပါလို႔ ဒါသာလွ်င္မွန္တယ္၊ ဒါကေတာ့ ဒို႔ဆရာၾကီး ေျပာတာမို႔ ဒါသာလွ်င္မွန္တယ္လို႔ မယူဆရ၊ မမွတ္ရဘူး ဆိုတာမ်ိဳးေတြပါ (ကာလာမသုတ္၊ အဂၤုတၳဳရ္ပါဠိ)။ တထာဂတ (ဘုရား) ကိုပင္ ဘုရားဟုတ္ မဟုတ္ စီစစ္ၿပီးမွ ယုံပါ (ဝီမံသကသုတ္၊ မဇၩိမနိကာယ္၊ သုတ္အမွတ္ ၄၈) ဆိုတာမ်ိဳးကေတာ့ လြတ္လပ္ခြင့္ ေပးတဲ့ေနရာမွာ စံတုမမွီပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ သူ၏ တပည့္သာဝကမ်ားသာမက တပည့္မဟုတ္သူမ်ားပါ (ဗုဒၶလက္ထက္ကေရာ ခုေခတ္ပါ) ေလးစား အသိအမွတ္ျပဳၾကရပါတယ္။
သက္ေတာ္ရွစ္ဆယ္အရြယ္ 483 BC ၌ ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူၿပီးေနာက္ သူ၏ တရားေဒသနာေတာ္မ်ားကို တပည့္သာဝကၾကီး ငါးရာက စုေပါင္းတည္းျဖတ္ ရြတ္ဆို အတည္ျပဳျခင္း သံဂါယနာ တင္ေတာ္မူခဲ့ၾကသည္။ ထုိေဒသနာေတာ္မ်ားကို ဓမၼ ဝိနယ (နည္းလမ္းႏွင့္ စည္းကမ္း) ဟု တစ္မ်ိဳး၊ နိကာယ္ငါးရပ္ (Five Collections) ဟု တသြယ္၊ ပိဋကတ္သုံပုံဟု တစ္ဖုန္ မ်ိဳးစုံေသာ နာမည္တို႔ျဖင့္ ေခၚေဝၚခဲ့ၾကပါတယ္။ ေခတ္ပညာရွင္အခ်ိဳ႕က ဗုဒၶ၏ တရားေတာ္မ်ားကို Religion (ဘာသာတရား) လို႔ ယူဆၿပီး အခ်ိဳ႕ကေတာ့ Philosophy လို႔ ယူဆၾကျပန္ပါသည္။ ဗုဒၶဘာသာဟာ ဖန္ဆင္းရွင္ကို လုံးဝကို လက္မခံတာေၾကာင့္ religion ဆိုတဲ့ ဘာသာမ်ိဳး မဟုတ္ေၾကာင္း ခပ္ေစာေစာကပင္ ဗုဒၶစာေပ ပညာရွင္ေတြက ေျပာထားခဲ့ ၾကပါတယ္။ သို႔ေသာ္လည္း မည္သို႔ပင္ ေခၚေခၚ ဘယ္လိုပင္ ေျပာေျပာပါ၊ ျမတ္ဗုဒၶ၏ တရားေတာ္တို႔ကား ေလာဘျဖစ္ေၾကာင္း၊ ေဒါသျဖစ္ေၾကာင္း၊ ေမာဟျဖစ္ေၾကာင္းမ်ား၊ မေကာင္းေသာ စိတ္အညစ္အေၾကးတို႔ အနည္းငယ္မွ်ပင္ မပါဝင္လို႔ ၾကားရ နာရ ေလ့လာဖတ္ရႈရသူတို႔၏ စိတ္ႏွစ္လုံးကို ေအးျငိမ္းေစျခင္းရသကို အျပည့္အဝ ေပးစြမ္းႏိုင္ပါတယ္။ အျခားတစ္ဖက္မွာေတာ့ ဒုကၡခပ္သိမ္းမွ လြတ္ေျမာက္မႈဆိုတဲ့ ဝိမုတၱိသုခ ကို္လည္း ရေစႏိုင္ပါတယ္။ ရုိမီယုိႏွင့္ ဂ်ဴလီယက္ျပဇာတ္ထဲမွာ ရွိတ္စပီယားေပးခဲ့တဲ့ ႏွင္းဆီပန္း ဥပမာေလး လိုေပါ့။
သူ႔အမည္ ၾကိဳက္ရာေပး၊ ေမႊးျမဲ ေမႊးမည္သာ"
What's in a name? That we call a rose.
By any other word would smell as sweet.
ဒါေၾကာင့္လဲ ရွည္လွ်ားလွတဲ့ သမိုင္းေၾကာင္းတခုလုံးမွာ ဗုဒၶဘာသာေၾကာင့္ ျဖစ္ရတဲ့ စစ္ပြဲဆိုတာ မရွိဘူးလို႔ သမိုင္းသုေတသီေတြက ဆိုၾကပါတယ္။ ဗုဒၶရွင္ေတာ္ျမတ္ ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့တဲ့ တရားေတာ္ေတြကို ေလ့လာၾကည့္တဲ့ အခါ ဘယ္တုန္းကမွ အေၾကာက္တရားႏွင့္ သူ႔ေနာက္ဆြဲေခၚတာ မေတြ႕ရပါဘူး။ ဘယ္ေတာ့မွ လာၿပီး ငါ့ကိုယုံၾကည္စမ္းပါ (come and believe) လို႔ မေခၚဘူး။ လာၿပီး ၾကည့္ပါ (come and see) လို႔သာ ဖိတ္ေခၚပါတယ္။ လာ၊ စစ္ေဆး၊ အားထုပ္ၾကည့္၊ ၾကိဳက္မွ ယုံပါတဲ့။ သူ႔ရဲ႕ ဓမၼဟာ အဲဒီလို ဖိတ္ေခၚရဲတဲ့ ဂုဏ္ အရည္အခ်င္းႏွင့္ ျပည့္စုံပါတယ္။
ဗုဒၶေဟာၾကား ဆုံးမ သင္ျပေတာ္မူခဲ့ေသာ တရားေတာ္မ်ားကို ခုေခတ္ လူသုံးမ်ားသည့္ ေဝါဟာရျဖင့္ "ဗုဒၶဘာသာ" လို႔ ေခၚၾကၿပီး ဗုဒၶ၊ ဓမၼ၊ သံဃာကို သက္ဝင္ယုံၾကည္ၾကကာ သူ၏ ဓမၼအတိုင္း လုိက္နာက်င့္ၾကံ ေနထိုင္ၾကသူတို႔ကို "ဗုဒၶဘာသာဝင္" လုိ႔ ေခၚၾကပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဘုရားအလိုေတာ္က် ဗုဒၶဘာသာဝင္ျဖစ္ဖို႔ကေတာ့ တကယ္ကိုပဲ ခက္မယ္လို႔ ထင္မိပါတယ္။ ေနာင္ အဆင္သင့္တဲ့ အခ်ိန္မွာ ဒီအေၾကာင္း ေဆြးေႏြးတင္ျပဖို႔ ရည္ရြယ္ထားပါတယ္။
ဘုန္းဉာဏ္
Sitiawan, Malaysia
29/ 04/ 2010
ရည္ညႊန္း။
- Rahula, W., 1978, What the Buddhat Taught, The Gordon Fraser Gallery Ltd., London.
- Shakespeare, W., Blackemore Evans, G (ed.), Romeo and Juliet, Cambridge University Press, p. 93.
- Sri Dhammananda, K. 1993, What Buddhist Believe, Expanded & revised edition, 5th Edition, YMBA, Singapore, p. 4-6.