တစ္ပိုင္းေၾကာင္ က်က္စာရရုံႏွင့္၊ ခက္ပါလွ သေဘာဉာဏ္၊
ထက္မာန အေျပာသန္တယ္၊ ေဒါသမာန္ထူပြား၊
ေစာဒက တုဖက္လာလွ်င္၊ သူ႔ထက္ငါ ျငင္းတဲ့လူစား။
ဘုရားေဟာ ျမတ္ဓမၼခန္ကို၊ တတ္ေလဟန္ေယာင္ဝါး၊
ပရတ္မတ္ျပန္ အေၾကာင္သမားေတြတို႔၊ ေထာင္လႊားၾက သူ႔ထက္ငါ၊
အသိဉာဏ္ တစ္ထြာေလာက္ကယ္ႏွင့္၊ ညွာမေထာက္ ေဟာတတ္လွပါ။
ပရိတ္သတ္ ေထာမနာေအာင္၊ ေစာဒနာ ဉာဏ္အေကာက္ေတြႏွင့္၊
ကန္အေၾကာက္ အတင္းမေရွာင္၊ ျငင္းၾကလူ႔ေဘာင္၊
ပိဋကတ္ အစြယ္ေထာင္လွ်င္၊ အပါယ္ေဘာင္ ဆင္းရလိမ့္ေလး။
(ဂမၻီရကဗ်ာက်မ္း၊ စာ၊ ၇၂ -၃ ။)
ဆိုပိမ့္ပညွာ ဆုံးမစာ
ဆိုပိမ့္ပညွာ၊ ေစ့ေစ့နာေလာ့၊ ဂဂၤါသဲမွ်၊ ပြင့္ကုန္ၾကသား၊ ဘုရားသာသနာ၊ ေခတ္အခါဝယ္၊ လူ႔ရြာ နတ္ႏွိုက္၊ နင္ၾကဳံၾကိဳက္လည္း၊ အမိုက္မေခြ်၊ အလုိက္ေန၍၊ အေျခမၾကီး၊ အခ်ည္းႏီွးလွ်င္၊ ယီးတီး ေယာင္ေတာင္၊ ခုတိုင္ေအာင္တည့္။
သန္းေခါင္လကြယ္၊ ေတာအုပ္လယ္၌၊ ရွစ္နယ္ ပတ္ကုံး၊ အျပည့္ဖုံးသည္၊ မိုးလုံးတိမ္တိုက္၊ လွ်ပ္ မၾကိဳက္သား၊ အမိုက္အျပား၊ အင္ေလးပါးထက္၊ နင္ကားရာေထာင္၊မကေမွာင္၏။ ။ ။
လူ႔ေဘာင္လူ႔ရြာ၊ သာသနာ၌၊ ၾကမၼာေတာ္၍၊ ယခုေတြ႔လည္း၊ အေလ့မလြဲ၊ အမ်ားနည္းလွ်င္၊ မိုက္ၿမဲႏွင္ႏွင္၊ မိုက္စရႊင္၏၊ မ်က္ျမင္ေလာက၊ ဤဘဝကား၊ ဒုကၡစင္းစင္း၊ ခ်မ္းသာကင္း၏။ ။
ေသမင္းအစာ၊ နင့္ခႏၶာကို၊ တဏွာဘီလူး၊ အေမွာင့္ပူး၍၊ အရူးျပင္ျပင္၊နင့္ကိုယ္ထင္၏။ ။
နင္ႏွင့္မဆိုင္၊ နင္ပိုင္မဟုတ္၊ နင့္ရုပ္နင့္နာမ္၊ နင့္သႏၱာန္ကို၊ နင့္ဉာဏ္မစူး၊ ေပၚျဖဴး၍၊ မူးမူးေမ့ေမ့၊ အမ်ားေလ့ျဖင့္၊ ေန႔ရက္အပုံ၊ လြန္ခဲ့တုံၿပီ၊ အာရုံဝတၳဳ၊ မီးစာစုကို၊ မႈမႈရရ၊ နင္အားက်လည္း၊ ဓားျပ ေသမင္း၊ သူ႔တပ္နင္းက၊ မျငင္းဆန္သာ၊ နင့္ခႏၶာသည္၊ ျပာပုံအၿပီး၊ ျဖစ္လုနီးၿပီ။ ။
ယီးတီးယားတား၊ ေသ၍သြားလည္း၊ တရားမၾကြယ္၊ အထုပ္ငယ္လ်က္၊ အပါယ္စခန္း၊ သြားၿမဲလမ္း၌။ တပန္းဟုိက္ဟိုက္၊ တရွိုက္ငင္ငင္၊ တျငင္ၿငိဳၿငိဳ၊ ဆင္းရဲပိုလ်က္၊ ထိုထိုဘဝ၊ အနႏၱ လွ်င္၊ အစမဆုံး၊ အမ်ားထုံတည့္၊ အႏွုန္းမပ်က္၊ ေအာက္နရက္ဝယ္၊ တသက္ႏြယ္ႏြယ္၊ အျမစ္တြယ္သို႔၊ အပါယ္ထိုထို၊ ဥဒဟိုသည္၊ နင္လုိလူမိုက္ သြားလမ္းတည္း။ ။
(စာ၊ ၇၄)
၁၂၅၆-ခုႏွစ္တြင္ ကင္းဝန္မင္းၾကီးထံ ေပးပို႔ေသာ သံေဝဂေလးခ်ိဳးၾကီး
၁။ ။မိုက္မလင္းႏွိုင္လို႔၊ ၿမိဳက္ခင္းညာဆီမွာ၊ ခါေတာ္မွီ သီမေဝ့ႏိုင္ဘု၊ ဒီေကြ႔တြင္ ေန႔ကုန္ေမ်ာျပန္ရ၊ အေတာ ဘယ္မသတ္ႏိုင္တဲ့၊ ရဟတ္ေဗြ။ ။
၂။ ။ ငါးရပ္ကယ္စုံညီ၊ ဒုလႅဘီငယ္၊ ၾကဳံမွီခုေခတ္၊ ျမန္ခင္းဇမၺဴ၊ မွန္ကင္းငယ္ထူ၊ လူ႔ထက္လူ ျဖစ္ပါလ်က္၊ အႏွစ္ကယ္မႏြယ္၊ အကာေတာမွာ၊ ဗ်ာေမာက်ယ္လို႔၊ အကယ္ေယာင္ေယာင္၊ အျမင္မေျဖာင့္၊ အဉာဉ္ေထာင့္၊ ေမွာင့္ထက္ေမွာင္၊ သန္းေကာင္လမိုက္၊ မိုးတိမ္ေျမွးတဲ့၊ မီးေသြးတုိက္မွာ၊ အလုိက္ကယ္ဘာသာ၊ အျမင္မေငြ႔၊ အထင္ေရြ႕ႏွင့္သာ၊ အေလ့ရွာလ်က္၊ အခါနာရီ၊ ေရြ႕ေရြ႕ငယ္ခ်ီ၊ တိထီ ဆန္းဆုတ္၊ ရတုအစဉ္၊ လုလုငယ္ႏွင္၊ အတြင္ခ်ဳပ္လို႔၊ သုတ္သုတ္ကယ္ ရက္ေရ၊ ဇရာလက္မွာ၊ အသက္သာေၾကြေတာ့တယ္၊ အေသသတ္လက္မရြံ႕ကို၊ အသက္ခြန္ပဏၰာသြင္းရန္ဖို႔၊ ထမင္းအစာစုံႏွင့္၊ ခႏၶာရုံ ၿမံဳျပတီးဆီက၊ အၿငီးေျဖကာ ေစာင့္ရွာၾက၊ စုိုးေႏွာင့္သေခ်ၤ။ ။
၃။ ။ သို႕ပါမူလည္း၊ ပူႏြယ္ ေဆးႏြယ၊္ အေရးက်ယ္ေတြကို၊ ေအးဖြယ္ထင္မွတ္၊ အစမျမင္ ဘဝလ်ဥ္၊ အစဥ္ငတ္ဟာမို႔၊ မသတ္ကယ္အာသာ၊ အာရံုဓမၼ ပ်ာပံုမြမွာ၊ ရသရွာလွ်က္၊ ငါတစ္လူလူ ပမာမူ၊ ရြာသူတို႔ဝက္၊ အစာမ်ားထူ၊ အသားလူ၊ ဆူေလေလခက္ပါလွ်က္၊ ရမၼက္ကယ္ မာန္ဝင္၊ သူ႕ အသင္းမွာ၊ သူမင္းပဲ ထင္လိုက္လို႔၊ ရႊင္ႏိုင္မွ် ဝက္သဏၭာန္လို၊ အခ်က္မွန္ေပၚ မလင္းေစဘို႔၊ ေဖာ္သင္းေရႊ၊ မိတ္သင္ယွက္သည့္ျပင္၊ ခင္မင္ဘြယ္ အရံစံုပ၊ မာန္တဂုဏ္၊ ဟန္ပံုႏွင့္ ဖံုးရွာက်၊ ရႈံးပေလ၊ ထံုးေျမျပာစု မိတ္ေတြမို႔။
၄။ ငါတစ္လံုးနယ္ အႏႈံးငယ္က်ယ္၊ သံုးသြယ္ၿမံဳသိုက္၊ ဘံုတစ္လိႈက္မွာ၊ တုန္ရိုက္ကယ္ဆူညံ၊ ျမဴမခ်န္ ပူလွ်ံေတာက္ညီး၊ အၿမဲစေတ စမဲေခြ်၊ အေသမီးတဲ့၊ အၿပီးငယ္ကုန္စင္၊ ဘံုတစ္ခြင္ကို၊ အတြင္ေလာင္ၿမိဳက္ အေျပာင္တိုက္လို႔၊ အမိုက္ကယ္၀ဋ္ႏြယ္၊ အျဖစ္မစဲ၊ သစ္သစ္လဲ၊ သဲသဲၾကြယ္လည္း၊ အကယ္မေလာက္၊ သူကသာ ေမာက္ေတာ၊့ ေနာက္ေနာက္ကမၻာ၊ ဖန္ဖန္လာလဲ၊ အစာသူ႔တြင္၊ တစ္ခုသာ ဝင္ၾကရ၊ သခၤတရုပ္ နာမ္ငယ္၊ အဟုတ္ဉာဏ္ မတင္စီးႏုိင္ရ၊ သည္မီးတာ ဘယ္တစ္ကိန္းမွာမွ၊ ျငိမ္ပါ့မယ္လို႔။ ။
(စာ၊ ၈၀-၈၁)
ထက္မာန အေျပာသန္တယ္၊ ေဒါသမာန္ထူပြား၊
ေစာဒက တုဖက္လာလွ်င္၊ သူ႔ထက္ငါ ျငင္းတဲ့လူစား။
ဘုရားေဟာ ျမတ္ဓမၼခန္ကို၊ တတ္ေလဟန္ေယာင္ဝါး၊
ပရတ္မတ္ျပန္ အေၾကာင္သမားေတြတို႔၊ ေထာင္လႊားၾက သူ႔ထက္ငါ၊
အသိဉာဏ္ တစ္ထြာေလာက္ကယ္ႏွင့္၊ ညွာမေထာက္ ေဟာတတ္လွပါ။
ပရိတ္သတ္ ေထာမနာေအာင္၊ ေစာဒနာ ဉာဏ္အေကာက္ေတြႏွင့္၊
ကန္အေၾကာက္ အတင္းမေရွာင္၊ ျငင္းၾကလူ႔ေဘာင္၊
ပိဋကတ္ အစြယ္ေထာင္လွ်င္၊ အပါယ္ေဘာင္ ဆင္းရလိမ့္ေလး။
(ဂမၻီရကဗ်ာက်မ္း၊ စာ၊ ၇၂ -၃ ။)
ဆိုပိမ့္ပညွာ ဆုံးမစာ
ဆိုပိမ့္ပညွာ၊ ေစ့ေစ့နာေလာ့၊ ဂဂၤါသဲမွ်၊ ပြင့္ကုန္ၾကသား၊ ဘုရားသာသနာ၊ ေခတ္အခါဝယ္၊ လူ႔ရြာ နတ္ႏွိုက္၊ နင္ၾကဳံၾကိဳက္လည္း၊ အမိုက္မေခြ်၊ အလုိက္ေန၍၊ အေျခမၾကီး၊ အခ်ည္းႏီွးလွ်င္၊ ယီးတီး ေယာင္ေတာင္၊ ခုတိုင္ေအာင္တည့္။
သန္းေခါင္လကြယ္၊ ေတာအုပ္လယ္၌၊ ရွစ္နယ္ ပတ္ကုံး၊ အျပည့္ဖုံးသည္၊ မိုးလုံးတိမ္တိုက္၊ လွ်ပ္ မၾကိဳက္သား၊ အမိုက္အျပား၊ အင္ေလးပါးထက္၊ နင္ကားရာေထာင္၊မကေမွာင္၏။ ။ ။
လူ႔ေဘာင္လူ႔ရြာ၊ သာသနာ၌၊ ၾကမၼာေတာ္၍၊ ယခုေတြ႔လည္း၊ အေလ့မလြဲ၊ အမ်ားနည္းလွ်င္၊ မိုက္ၿမဲႏွင္ႏွင္၊ မိုက္စရႊင္၏၊ မ်က္ျမင္ေလာက၊ ဤဘဝကား၊ ဒုကၡစင္းစင္း၊ ခ်မ္းသာကင္း၏။ ။
ေသမင္းအစာ၊ နင့္ခႏၶာကို၊ တဏွာဘီလူး၊ အေမွာင့္ပူး၍၊ အရူးျပင္ျပင္၊နင့္ကိုယ္ထင္၏။ ။
နင္ႏွင့္မဆိုင္၊ နင္ပိုင္မဟုတ္၊ နင့္ရုပ္နင့္နာမ္၊ နင့္သႏၱာန္ကို၊ နင့္ဉာဏ္မစူး၊ ေပၚျဖဴး၍၊ မူးမူးေမ့ေမ့၊ အမ်ားေလ့ျဖင့္၊ ေန႔ရက္အပုံ၊ လြန္ခဲ့တုံၿပီ၊ အာရုံဝတၳဳ၊ မီးစာစုကို၊ မႈမႈရရ၊ နင္အားက်လည္း၊ ဓားျပ ေသမင္း၊ သူ႔တပ္နင္းက၊ မျငင္းဆန္သာ၊ နင့္ခႏၶာသည္၊ ျပာပုံအၿပီး၊ ျဖစ္လုနီးၿပီ။ ။
ယီးတီးယားတား၊ ေသ၍သြားလည္း၊ တရားမၾကြယ္၊ အထုပ္ငယ္လ်က္၊ အပါယ္စခန္း၊ သြားၿမဲလမ္း၌။ တပန္းဟုိက္ဟိုက္၊ တရွိုက္ငင္ငင္၊ တျငင္ၿငိဳၿငိဳ၊ ဆင္းရဲပိုလ်က္၊ ထိုထိုဘဝ၊ အနႏၱ လွ်င္၊ အစမဆုံး၊ အမ်ားထုံတည့္၊ အႏွုန္းမပ်က္၊ ေအာက္နရက္ဝယ္၊ တသက္ႏြယ္ႏြယ္၊ အျမစ္တြယ္သို႔၊ အပါယ္ထိုထို၊ ဥဒဟိုသည္၊ နင္လုိလူမိုက္ သြားလမ္းတည္း။ ။
(စာ၊ ၇၄)
၁၂၅၆-ခုႏွစ္တြင္ ကင္းဝန္မင္းၾကီးထံ ေပးပို႔ေသာ သံေဝဂေလးခ်ိဳးၾကီး
၁။ ။မိုက္မလင္းႏွိုင္လို႔၊ ၿမိဳက္ခင္းညာဆီမွာ၊ ခါေတာ္မွီ သီမေဝ့ႏိုင္ဘု၊ ဒီေကြ႔တြင္ ေန႔ကုန္ေမ်ာျပန္ရ၊ အေတာ ဘယ္မသတ္ႏိုင္တဲ့၊ ရဟတ္ေဗြ။ ။
၂။ ။ ငါးရပ္ကယ္စုံညီ၊ ဒုလႅဘီငယ္၊ ၾကဳံမွီခုေခတ္၊ ျမန္ခင္းဇမၺဴ၊ မွန္ကင္းငယ္ထူ၊ လူ႔ထက္လူ ျဖစ္ပါလ်က္၊ အႏွစ္ကယ္မႏြယ္၊ အကာေတာမွာ၊ ဗ်ာေမာက်ယ္လို႔၊ အကယ္ေယာင္ေယာင္၊ အျမင္မေျဖာင့္၊ အဉာဉ္ေထာင့္၊ ေမွာင့္ထက္ေမွာင္၊ သန္းေကာင္လမိုက္၊ မိုးတိမ္ေျမွးတဲ့၊ မီးေသြးတုိက္မွာ၊ အလုိက္ကယ္ဘာသာ၊ အျမင္မေငြ႔၊ အထင္ေရြ႕ႏွင့္သာ၊ အေလ့ရွာလ်က္၊ အခါနာရီ၊ ေရြ႕ေရြ႕ငယ္ခ်ီ၊ တိထီ ဆန္းဆုတ္၊ ရတုအစဉ္၊ လုလုငယ္ႏွင္၊ အတြင္ခ်ဳပ္လို႔၊ သုတ္သုတ္ကယ္ ရက္ေရ၊ ဇရာလက္မွာ၊ အသက္သာေၾကြေတာ့တယ္၊ အေသသတ္လက္မရြံ႕ကို၊ အသက္ခြန္ပဏၰာသြင္းရန္ဖို႔၊ ထမင္းအစာစုံႏွင့္၊ ခႏၶာရုံ ၿမံဳျပတီးဆီက၊ အၿငီးေျဖကာ ေစာင့္ရွာၾက၊ စုိုးေႏွာင့္သေခ်ၤ။ ။
၃။ ။ သို႕ပါမူလည္း၊ ပူႏြယ္ ေဆးႏြယ၊္ အေရးက်ယ္ေတြကို၊ ေအးဖြယ္ထင္မွတ္၊ အစမျမင္ ဘဝလ်ဥ္၊ အစဥ္ငတ္ဟာမို႔၊ မသတ္ကယ္အာသာ၊ အာရံုဓမၼ ပ်ာပံုမြမွာ၊ ရသရွာလွ်က္၊ ငါတစ္လူလူ ပမာမူ၊ ရြာသူတို႔ဝက္၊ အစာမ်ားထူ၊ အသားလူ၊ ဆူေလေလခက္ပါလွ်က္၊ ရမၼက္ကယ္ မာန္ဝင္၊ သူ႕ အသင္းမွာ၊ သူမင္းပဲ ထင္လိုက္လို႔၊ ရႊင္ႏိုင္မွ် ဝက္သဏၭာန္လို၊ အခ်က္မွန္ေပၚ မလင္းေစဘို႔၊ ေဖာ္သင္းေရႊ၊ မိတ္သင္ယွက္သည့္ျပင္၊ ခင္မင္ဘြယ္ အရံစံုပ၊ မာန္တဂုဏ္၊ ဟန္ပံုႏွင့္ ဖံုးရွာက်၊ ရႈံးပေလ၊ ထံုးေျမျပာစု မိတ္ေတြမို႔။
၄။ ငါတစ္လံုးနယ္ အႏႈံးငယ္က်ယ္၊ သံုးသြယ္ၿမံဳသိုက္၊ ဘံုတစ္လိႈက္မွာ၊ တုန္ရိုက္ကယ္ဆူညံ၊ ျမဴမခ်န္ ပူလွ်ံေတာက္ညီး၊ အၿမဲစေတ စမဲေခြ်၊ အေသမီးတဲ့၊ အၿပီးငယ္ကုန္စင္၊ ဘံုတစ္ခြင္ကို၊ အတြင္ေလာင္ၿမိဳက္ အေျပာင္တိုက္လို႔၊ အမိုက္ကယ္၀ဋ္ႏြယ္၊ အျဖစ္မစဲ၊ သစ္သစ္လဲ၊ သဲသဲၾကြယ္လည္း၊ အကယ္မေလာက္၊ သူကသာ ေမာက္ေတာ၊့ ေနာက္ေနာက္ကမၻာ၊ ဖန္ဖန္လာလဲ၊ အစာသူ႔တြင္၊ တစ္ခုသာ ဝင္ၾကရ၊ သခၤတရုပ္ နာမ္ငယ္၊ အဟုတ္ဉာဏ္ မတင္စီးႏုိင္ရ၊ သည္မီးတာ ဘယ္တစ္ကိန္းမွာမွ၊ ျငိမ္ပါ့မယ္လို႔။ ။
(စာ၊ ၈၀-၈၁)