ဗုဒၶဂါယာ ဘုရားဖူးခရီး (၃)

လုမၺိနီဥယ်ဉ္ေတာ္ (၂)

Sal tree (အင္ၾကင္းပင္)

လုမၺိနီေနရာဟာ ကမၻာ့ အေမြ အႏွစ္မ်ားဆိုင္ရာ အစီအစဥ္ (World Heritage Program) အတြက္ အထူးအမည္စာရင္း တင္သြင္းခံခဲ့ရတဲ့ Unesco World Heritage Site ပါ။ ဒီေနရာမွာ စိတ္ဝင္စားဖြယ္ရာ ၾကည့္ရႈ ဖူးျမင္စရာမ်ားအျဖစ္ -

(၁) အေသာက ေက်ာက္စာတိုင္၊

(၂) မာယာေဒဝီေက်ာင္းေတာ္၊ 

(၃) ေရွးေဟာင္း ေရခ်ိဳးကန္၊ 

(၄) ေဗာဓိပင္၊

(၅) ေရွးေဟာင္း ေက်ာင္းကန္ အပ်က္အစီးမ်ားကို ၾကည့္ရႈ ဖူးျမင္စရာမ်ားအျဖစ္ ေတြ႔ျမင္ႏိုင္ပါတယ္။  

(၁) အေသာက ေက်ာက္စာတိုင္

အေသာက ေက်ာက္စာတိုင္ကို ၂၄၉ ဘီစီတြင္ အေသာကမင္းၾကီး ဘုရားဖူးလွည့္လည္စဉ္ ျမတ္စြာဘုရား ဖြားျမင္ေတာ္မူရာ အရပ္၌ စိုက္ထူထားခဲ့ပါတယ္။ ယခု ျမင္ေတြ႔ရေသာ ေက်ာက္တိုင္၏ မျမင့္သည္ ၁၃ ေပႏွင့္ ၆ လက္မ ရွိၿပီး လုံပတ္သည္ ၇ ေပ ၃ လက္မရွိပါတယ္။ ေျမထဲတြင္ ၁၀ ေပေလာက္ ျမွပ္ကာ ခိုင္ခိုင္ ခံ့ခံ့ စိုက္ထူထားေၾကာင္း သိရပါသည္။ ခုႏွစ္ရာစု ေအဒီေလာက္တြင္ ဤေနရာသို႔ ဖုရားဖူးေရာက္လာခဲ့ေသာ တရုပ္ရဟန္းေတာ္ အရွင္ ဟူအင္စံက သူ၏ မွတ္တမ္းထဲတြင္ ဤေက်ာက္တိုင္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ “အေသာက ေက်ာက္တိုင္သည္ ႏွစ္ပိုင္းက်ိဳးေန၍ ျမင္းရုပ္ရွိေသာ အထက္ပိုင္းသည္ ေျမေပၚ၌ လဲေနေၾကာင္း” ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ (အရွင္ ပညိႏၵာဘိဝံသ၊ “အိႏၵိယ ျမန္မာ ဗုဒၶဘာသာ”၊ တိပိဋက နိကာယ ဥပ႒ာက အဖြဲ႔၊ ၁၉၉၂ ။ စာ ၃၂)

သိဒၶတၳမင္းသား ဖြားေတာ္မူရာ အထိမ္းအမွတ္ အေသာက ေက်ာက္တိုင္

ေက်ာက္တိုင္ေပၚ၌ ျဗာဟၼီ အကၡရာျဖင့္ စာေၾကာင္း ငါးေၾကာင္း ေရးထိုးထားပါတယ္။ အဲဒီ စာေၾကာင္းေတြကို အခုေခတ္လူေတြ နားလည္ဖို႔ ပါဠိ၊ အဂၤလိပ္ႏွင့္ အျခားဘာသာတစ္ခုႏွင့္ ေၾကးျပားတစ္ခုေပၚမွာ ဘာသာျပန္ ေရးျပထားပါတယ္။ (နီေပါဘာသာႏွင့္ ေရးထိုးထားဟန္တူပါတယ္။ မေမးခဲ့ရလို႔ အတိအက် မသိပါဘူး။) ေရထိုးထားခဲ့တာက -

အေသာကေက်ာက္တိုင္ေပၚက စာ (ဘာသာျပန္)

“ေဒဝါနံ ပိယဒႆီ (အေသာက) မည္ေသာ ဘုရင္ မင္းျမတ္သည္ အဘိသိက္ခံယူၿပီးေနာက္ အႏွစ္ႏွစ္ဆယ္ ေျမာက္ကာလ၌ ကိုယ္ေတာ္တုိင္ ၾကြခ်ီေတာ္မူလာခဲ့ေပသည္။ ဤေနရာ၌ သက်မုနိဗုဒၶ ဖြားျမင္ေတာ္မူရကား (ဖြားျမင္ေတာ္မူရာ) အမွတ္အသားျဖစ္သည့္ ေက်ာက္တုံးကို ရွိခုိးပူေဇာ္ေတာ္မူၿပီး ေက်ာက္တိုင္ တစ္တိုင္ကုိလည္း စိုက္ထူေတာ္မူခဲ့ေပသည္။ ဤေနရာ၌ ရွင္ေတာ္ျမတ္ ဖြားျမင္ေတာ္မူၿပီးရကား လုမၺိနီရြာ၏ အခြန္ေတာ္ကို ရွစ္ဖို႔ တစ္ဖို႔သို႔ ေလွ်ာ့ခ်ေတာ္မူသည္” လို႔ ျဖစ္ပါတယ္။

(၂) မာယာေဒဝီေက်ာင္းေတာ္ 

မာယာေဒဝီေက်ာင္းေတာ္ ဆိုတာကေတာ့ ဘုရားအေလာင္းေတာ္ကို ဖြားျမင္ေတာ္မူခဲ့တဲ့ ေနရာလို႔ ေျပာဆိုၾကပါတယ္။ ေရွးေဟာင္းေက်ာင္းေတာ္ကို ဘုရားဖူးေတြ ၾကည့္လို႔ အဆင္ေျပေအာင္ သင့္ေတာ္သလို ျပန္လည္ ေဆာက္လုပ္ထားပါတယ္။ အဲဒီမွာ အခု ေတြ႔ျမင္ႏိုင္တာက ဘုရားအေလာင္းေတာ္ သိဒၶတၳမင္းသားကို ဖြားျမင္ေတာ္မူပုံ ထြင္းထုထားသည့္ ေက်ာက္ျပားတစ္ခ်ပ္ကိုပါ။  ဒီပုံဟာ ေက်ာက္စာထဲမွာ ေဖာ္ျပထားသည့္အတိုင္း အေသာက မင္းၾကီး ထုလုပ္ၿပီး စိုက္ထူခဲ့သည့္ ရုပ္ပုံမွ ပုံတူ ကူးထားတဲ့ ရုပ္ပုံ ျဖစ္ေလမည္လားလို႔ အခ်ိဳ႕ကလည္း ေတြးၾကပါတယ္။ ေရွးက ထုလုပ္ခဲ့တဲ့ ေျခရာတစ္ခုလဲ ရွိပါတယ္။ မယ္ေတာ္ မာယာရဲ႕ ေျခရာ အထိမ္းအမွတ္လို႔ ထင္တာပါပဲ။

(၃) ေရွးေဟာင္း ေရခ်ိဳးကန္  

ေရွးေဟာင္း ေရခ်ိဳးကန္ (Puskarini or Holy Pond) ကေတာ့ အစဥ္အလာအရ မီးမဖြားမီ မယ္ေတာ္ မာယာေဒဝီ ေရႏွစ္ (ေရစိမ္)တဲ့ ကန္ျဖစ္ပါတယ္တဲ့။ အခ်ိဳ႕ကလည္း အေလာင္းေတာ္မင္းသားကို ဖြားျမင္ေတာ္မူၿပီးသည့္ အခါ ေရသုံးသပ္ေပးရာ အရပ္လို႔ ဆိုၾကပါတယ္။ အထက္မွာ ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ တရုပ္ရဟန္းေတာ္ အရွင္ ဟူအင္စံက သူရဲ႕ မွတ္တမ္းထဲမွာ ဤေရကန္ကို ၾကည္လင္ သန္႔ရွင္းသည့္ ေရရွိေၾကာင္း မွတ္တမ္းတင္ခဲ့ပါေသးတယ္။

ေဗာဓိပင္ႏွင့္ ဘုရား အေလာင္းေတာ္ကို ေရသုံးသပ္ေပးရာ ေရကန္

(၄) ေဗာဓိပင္

ေဗာဓိပင္ တစ္ပင္ကို ေတြ႔ရေပမဲ့ သမိုင္းေၾကာင္းကို စာေရးသူ မသိပါ။ အထိုက္အေလွ်ာက္ ရွာေဖြ ဖတ္ရွဳၾကည့္ေပမဲ့ မေတြ႔မိေသးပါဘူး။ (ဒီစာေတြကို ေႏွာင္မွာ ျပဳျပင္ ျဖည့္စြက္သြားဖို႔ စိတ္ကူးရွိပါတယ္။ ေတြ႔လွ်င္ေတာ့ အဲဒီအခါမွာ ျဖည့္စြက္ ေဖာ္ျပေပးပါ့မယ္။)

(၅) ေရွးေဟာင္း ေက်ာင္းေတာ္ရာ

အလြန္တရာ ခမ္းနား ၾကီးက်ယ္ခဲ့ဟန္တူတဲ့ ေက်ာင္းေတာ္ၾကီးရဲ႕ အုတ္ျမစ္ကိုလည္း အဲဒီ လုမၺိနီဥယ်ာဥ္ထဲမွာ ေတြ႔ရပါတယ္။ ႏွစ္ရာစု ဘီစီေခတ္က ျဖစ္ေၾကာင္း စာတမ္းေလးေတြ ေရးခ်ိတ္ထားတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ ႏွစ္ရာစု ဘီစီေခတ္က ေစတီေတာ္ေျခာက္ဆူတန္း အုတ္ျမစ္ေတြ၊ အဲဒီေခတ္ကပဲ တည္ထားခဲ့တဲ့ ေလးေထာင့္ေစတီေတာ္ၾကီးရဲ႕ အုတ္ျမစ္၊ ႏွစ္ရာစု ဘီစီ - ႏွစ္ရာစု ေအဒီေခတ္မွ ေက်ာင္းေတာ္ရာ စသည္တို႔ကိုလည္း ၾကည့္ရွဳေလ့လာႏိုင္ပါတယ္။

ဗုဒၶဘာသာဝင္ သူေတာ္စင္ ဘုရားဖူး ခရီးသည္ အေနႏွင့္ကေတာ့ ဘုရားရွင္ဖြားျမင္ေတာ္မူခဲ့ရာကို ဖူးေျမာ္ ၿပီး ဗုဒၶရဲ႕ ဂုဏ္ေတာ္ေတြကို အထပ္ထပ္ ရြတ္ဆိုျခင္း သို႔မဟုတ္ ပြားမ်ားျခင္း၊ မျမဲတဲ့ သခၤါရသေဘာ၊ ျမဲတဲ့ ေသျခင္းသေဘာတို႔ကို သတိယကာ သံေဝဂယူျခင္း၊ ခမ္းနား ၾကီးက်ယ္ခဲ့တဲ့ ေက်ာင္း ကန္ အေဆာက္အဦပ်က္ေတြကို ၾကည့္ၿပီး အျမဲတဲ့ အနိစၥသေဘာကို ေစာေၾကာ ဆင္ျခင္ ရွဳမွတ္ျခင္းျဖင့္ ဘာဝနာကုသိုလ္ ပြားမ်ားသင့္ေၾကာင္းပါ။

ဝန္ခံခ်က္။ ။ ေဗာဓိပင္ႏွင့္ ေရကန္ပုံကို http://en.wikipedia.org/wiki/Lumbini မွ ယူပါသည္။
 
ရည္ညႊန္း။
၁။ အရွင္ ပညိႏၵာဘိဝံသ၏ အိႏၵိယ ျမန္မာ ဗုဒၶဘာသာ၊ တိပိဋက နိကာယ ဥပ႒ာက အဖြဲ႔၊ ၁၉၉၂ ။ စာ ၃၂။
၂။ http://en.wikipedia.org/wiki/Lumbini

ဗုဒၶဂါယာ ဘုရားဖူးခရီး (၂)

လုမၺိနီဥယ်ဉ္ေတာ္ (၁)

စာေရးသူတို႔ ဘုရားဖူးခရီး လွည့္လည္ ခဲ့စဉ္က ဗုဒၶဂယာမွသည္ ရာဇၿဂိဳဟ္၊ ပါဋလိပုတ္၊ ေဝသာလီ၊ ကုသိနာရုံ၊ လုမၺိနီ၊ သာဝတၳိ၊ ဗာရာဏသီ ခရီးစဥ္အတိုင္း လွည့္လည္ ဖူးေျမာ္ ခဲ့ၾကပါတယ္။ ခုေတာ့ အဲဒီ ခရီးစဉ္အတုိင္း မေရးေတာ့ပဲ ျဖစ္စဉ္အတိုင္း ေရးပါ့မယ္။ ေရးတဲ့ အခါ ဖြား ပြင့္ ေဟာစံ ဆိုတဲ့ သံေဝဇနိယ ေလးဌာနကို အဓိက ေရးပါမယ္။ သို႔ေသာ္လည္း သံေဝဇနိယ ေလးဌာနထဲ မပါေပမဲ့ ေရာက္ခဲ့တဲ့ ေနရာအခ်ိဳ႕ အေၾကာင္းလည္း အလွ်ဉ္းသင့္သလို ထည့္ေရးပါဦးမယ္။ ဒါေၾကာင့္ အခု “ဖြား၊ ပြင၊့္ ေဟာ၊ စံ” ထဲက ပထမဆုံးျဖစ္တဲ့ အေလာင္းေတာ္ျမတ္ ဖြားျမင္ေတာ္မူရာ လုမၺိနီႏွင့္ စၾကပါစို႔။

လုမၺိနီကို ဟို အရင္ကေတာ့ ရထားတတန္ ကားတစ္တန္ႏွင့္ သြားခဲ့ၾကရတယ္လို႔ သိရတယ္။ ခုေတာ့ ကားစင္းလုံး ငွါးၾကလို႔ သြားလာေရး လြယ္ကူလာတယ္။ ဘုရားဖူး ခရီးစဉ္ကားေတြက သာဝတၳိမွ လလုမၺိနီသို႔ သို႔မဟုတ္ ကုသိနာရုံမွ လုမၺိနီသို႔ သြားၾကပါတယ္။ သာဝတၳိမွ လုမၺိနီသို႔ ၂၂၂ ကီလုိမီတာ ေဝးၿပီး ကုသိနာရုံမွ လုမၺိနီသို႔ ၁၃၉ ကီလိုမီတာ ေဝးပါတယ္။

လုမၺိနီဆိုတာ အေရးၾကီးတဲ့ ဘုရားဖူးရာ ေနရာေတြထဲက တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ ဟို … လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း သုံးေထာင္ေလာက္တုန္းကေတာ့ အပင္ခ်င္းဆိုင္ၿပီး အကိုင္းအခက္ေတြ ယွက္ႏြယ္ေနခဲ့တဲ့ လုမၺိနီသာေမာ အင္ၾကင္းေတာၾကီးေပါ့။ အခုေတာ့ အင္ၾကင္းပင္ တစ္ပင္မွ မေတြ႔ရပါဘူး။ ဒီေနရာဟာ ကပိလဝတၳဳျပည္ႏွင့္ ေဒဝဒဟျပည္တို႔ရဲ႕ အၾကားမွာ တည္ရွိတဲ့ ဥယ်ာဥ္ေတာပါ။ ခုေခတ္မွာေတာ့ နီေပါႏိုင္ငံ၊ Rupandehi District ထဲက ခရီးသြားေတြ စိတ္ဝင္စားတဲ့ ေနရာတစ္ခုေပါ့။ ဒီ ဥယ်ာဥ္ကို မနက္ေစာေစာပိုင္းကေန ညေနအေစာပိုင္းအထိ ႏိုင္ငံသားမ်ား အပါအဝင္ ႏိုင္ငံတကာ ဘုရားဖူးေတြ လာေရာက္ လည္ပတ္ၾကတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။

ဘုရားရွင္ရဲ႕ မယ္ေတာ္ မဟာမာယာေဒဝီဟာ အဲဒီေခတ္က ထုံးစံအရ မီးဖြားဖို႔ မိဘရပ္ထံ ျပန္ရာမွာ ခရီးဆုံးမေရာက္ခင္ သာယာ ၾကည္ႏူးဖြယ္ရာ ဒီလုမၺိနီ အင္ၾကင္းေတာမွာ ဘုရားအေလာင္းေတာ္ သားေတာ္ သိဒၶတၳ ေဂါတမကို ဖြားျမင္ေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။ သုတၱနိပါတက်မ္းက “လုမၺိနီဇနပုဒ္က သက်မ်ိဳးႏြယ္တို႔ရဲ႕ ရြာျဖစ္တဲ့ လုမၺိနီမွာ ဘုရားေလာင္းေတာ္ကို ဖြားျမင္ေတာ္မူခဲ့တယ္”လို႔ မွတ္တမ္းတင္ခဲ့လို႔ အဲဒီေနရာ အနီးမွာ ရြာရွိတယ္လို႔ ယူဆႏိုင္ပါတယ္။

ဘုရားအေလာင္းေတာ္ ဖြားျမင္ေတာ္မူတာႏွင့္ ပတ္သက္လို႔ ေက်းဇူးေတာ္ရွင္ လယ္တီ ဆရာေတာ္ဘုရားၾကီးက -

“သေႏၶယူကာ၊ ဆယ္လၾကာေသာ္၊ မဟာသကၠရာဇ္၊ ေျခာက္ဆဲ့ရွစ္ၾကဳံ၊ ကဆုန္လျပည့္၊ ေသာၾကာေန႔ဝယ္၊ ခ်မ္းေျမ့စုံစီ၊ လုမၺိနီ၌၊ မဟီလိႈက္ဆူ၊ ဖြားေတာ္မူသည္။ ။ နတ္ လူေအာင္ၿမိဳ႕ လမ္းပါကို။။” လို႔ စပ္ဆို ပူေဇာ္ေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။

လုမၺိနီ ေနရာကို နီေပါ ေရွးေဟာင္းသုေတသနပညာရွင္ေတြ အထူးသျဖင့္ေတာ့ Khadga Samsher Rana ရဲ႕ အားထုပ္ဳကိဳးပမ္းမႈေတြေၾကာင့္ (၁၈၉၆) ခုႏွစ္မွာ ျပန္လည္ေတြ႔ရွိခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ျပန္လည္ တူးေဖာ္ရွာေဖြတဲ့ ေနရာမွာ တရုပ္ခရီးသြား (ဘုရားဖူး ခရီးသည္)ရဟန္း ဖာဟီယမ္ Fa Xian ရဲ႕ မွတ္တမ္းမွတ္ရာေတြကို အသုံးျပဳခဲ့ရတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။

စကားစပ္လုိ႔ ဆိုရလွ်င္ ဖာ ဟီယန္ (337 – c. 422 CE) ဆိုတာ တရုပ္လူမ်ိဳး ဗုဒၶဘာသာ ရဟန္းေတာ္ တစ္ပါးပါ။ သူက နီေပါ၊ အိႏၵိယႏွင့္ သီရိလကၤာ ႏိုင္ငံေတြကို ဗုဒၶစာေပက်မ္းဂန္မ်ား ရယူဖို႔ ခရစ္သကၠရာဇ္ ၃၉၉ႏွင့္ ၄၁၂)ေတြမွာ သြားခဲ့တာပါ။ ေရာက္ရာအရပ္က မွတ္သားဖြယ္ရာ ထူးျခားတာေတြကို မွတ္တမ္းတင္ထားခဲ့တာမို႔ သူ႔မွတ္တမ္းေတြဟာ ခုေတာ့ ဗုဒၶဘာသာ သမိုင္းႏွင့္ စာေပအတြက္သာမက ေရွးေဟာင္းယဥ္ေက်းမႈအတြက္ပါ မ်ားစြာ အသုံးဝင္ေနပါတယ္။

အဲဒီမွာ အေရးအၾကီးဆုံးကေတာ့ ဘုရားအေလာင္းေတာ္ ဖြားျမင္ခဲ့တဲ့ “တိက်တဲ့ ေနရာ” ကို ဖူးျမင္ရျခင္းပါပဲ။ အဲဒီ ေနရာကို အထိမ္းအမွတ္ လုပ္ထားခဲ့ရာက ေနာက္ျပန္လည္ ေတြ႔ရွိခ့ဲတာ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဘုရားအေလာင္းေတာ္ မင္းသားဟာ ဘုရားမျဖစ္ခင္ကတည္းကိုက သူ႔ရဲ႕ ၾကီးျမတ္တဲ့ ႏွစ္လုံးသား၊ ထက္ျမက္တဲ့ ဥာဏ္ပညာ၊ ျပတ္သားတဲ့ သူ႔လုပ္ရပ္၊ ရဲစြမ္းတဲ့ သူ႔သတၱိ စတာေတြေၾကာင့္ ဒီေနရာကို နန္းတြင္းသူ နန္းတြင္းသားေတြ၊ သူ႔ကို ခ်စ္ခင္ ၾကည္ညိုသူေတြက သူေမြးဖြားခဲ့ရာ ေနရာလို႔ အမွတ္တရ အေနႏွင့္ မွတ္သားေျပာဆိုေလ့ ရွိေနခဲ့တဲ့ ေနရာ ျဖစ္ႏိုင္ေလာက္ပါတယ္။

ေနာင္အခါမွာ ေတာထြက္သြားေတာ့လည္း သူ႔ကို ခ်စ္ျမတ္ႏိုး လြမ္းဆြတ္သူေတြဟာ ဒီေနရာ ေရာက္ေလတိုင္း သူ႔ကို သတိတရ ရိွေနခဲ့ၾကၿပီး တမ္းတေျပာဆိုေနၾကေတာ့မွာပါပဲ။ ေလာကမွာ ဘုရားလို႔ ထင္ထင္ရွားရွား ျဖစ္ေတာ္မူတဲ့ အခါမွာေတာ့ မွတ္သားေျပာဆိုသူေတြ ပိုမ်ားလာမွာ အမွန္ပါပဲ။ ဒီနည္းႏွင့္ပဲ ဒီေနရာကို အစဥ္အဆက္ မွတ္သားခဲ့ကာ ေနာင္တစ္ခ်ိန္မွာ အထိမ္းအမွတ္ေတြ၊ ေနာက္ေတာ့ ေက်ာင္းေတာ္ေတြ ျဖစ္လာခ၊ဲ့ မွတ္သားခဲ့တာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္လို႔ ေတြးၾကည့္ရတာပါပဲ။

(ဆက္ပါဦးမည္)

ဘုန္းဉာဏ္

(ရိုက္ခဲ့တဲ့ ေက်ာက္တိုင္ ဓာတ္ပုံက တင္ဖို႔ အစဉ္မေျပလို႔ http://en.wikipedia.org/wiki/Lumbini က ယူတင္လိုက္ပါတယ္။)